امام خامنه ای مد ظله العالی ف درارتباط تصویری با دانشگاه افسری امام علی (ع) فرمودند:
بعضی‌ها اسم عقلانیت و عقل را می آورند اما منظورشان ترس، انفعال و فرار از مقابل دشمن است در حالی‌که فرار کردن و ترسیدن، عقلانیت نیست.
ترسوها حق ندارند اسم عقلانیت را بیاورند زیرا عقلانیت به معنای محاسبه درست است. البته دشمن تلاش دارد تا معنای غلط عقلانیت را تلقین کند و برخی هم نادانسته، در داخل همان حرف دشمن را تکرار می کنند.
به بهانه تبیین سخن معظم له به نکاتی درباره عقلانیت و مسئولیت و بررسی اجمالی اندیشه های مدعیان عقلین می پردازیم:
بسم الله الرحمن الرحیم
عقل به عنوان یکی ازمهمترین ویژگی انسان متعالی و بزرگترین موهبت الهی به بندگانش می باشد.
با عقل است که بندگی درگاه خدای عزوجل حاصل می شود و انسان راه حق و باطل را تشخیص می دهد.
عقل باورهای دینی را محکم و توان انسان را در رویارویی با مشکلات و سختی ها و دشمن زیاد می کند.
عقل همه جوانب یک مسئله را محاسبه می کند و تمام ابعاد آن را بررسی کرده و اقدام به موقع و درست و بر مبنای عدالت را در اختیار صاحبش قرار می دهد.
به عقلانیتی که باعث صیانت خود و ملت شود مسئولان نظام اسلامی بیشتر احتیاج دارند.
اگر مسئولی در برابر هیاهوی دشمن و فشارهای او کوتاه بیاید و از ترس اقدامات خود را در اداره کشور منفعلانه و بزدلانه انجام دهد، نشان می دهد که از عقل برخوردار نیست.
هیچ انسان عاقلی به دشمن خود ضعف نشان نمی دهد و یا کاری که باعث تقویت دشمن و یا جرأت دشمن شود را انجام نمی دهد.
تفکری که ارتباط با دشمن و کوتاه آمدن در برابر سیاست های آن را عقلانیت معرفی می کند خود جاهلی است که نه مفهموم دشمن را دانسته و نه دشمن را شناخته و نه می داند دشمنی چیست و نه می داند که مصلحت وخیر چیست.
آنچه یک مسئول را بزدل و ترسو می کند حب دنیا و حب ریاست است. برخی مسئولان کشور به دلیل از بین رفتن فرصت ریاست و قدرت سیاسی بعد از دوران خدمت، اقدام به کوتاه آمدن در برابر دشمن می کنند. چنین افرادی خائن به ملت و مضر به انقلاب و ملت هستند.
چه زیبا فرموده مولای متقیان علی هلیه السلام: اَکثَرُ مَصَارعِ العُقُولِ تَحتَ بُرُوقِ المَطَامِعِ[1]؛ قربانگاه عقلها غالبا در پرتو طمعها است.
برخی مسئولان باتوهین به منتقدان و تحقیر مردم و نیز خودخواهی و نیامدن در عرصه های سخت میان مردم و فعالان (به عنوان نمونه فعالان عرصه سلامت)، ادعای عقلانیت می کنند و دربرابر منتقدان خود حلم و بردباری به خرج نمی دهند در حالی که حلم و همدردی نشانه عقل است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
لا یُعَدُّ الْعاقِلُ عاقِلاً حَتّى یَسْتَـکْمِلَ ثَلاثا: اِعْطاءَ الْحَقِّ مِنْ نَفْسِهِ عَلى حالِ الرِّضا وَ الْغَضَبِ وَ اَنْ یَرْضى لِلنّاسِ ما یَرْضى لِنَفْسِهِ وَ اسْتِعْمالَ الْحِلْمِ عِنْدَ الْعَثْرَةِ[2]؛
عاقل، عاقل نیست مگر آن که سه صفت را در خود به کمال رساند: حق را در هنگام خشنودى و خشم ادا کند، آنچه را براى خود مىپسندد، براى دیگران هم بپسندد و هنگام خطاى دیگران، بردبار باشد.
مسئولی که در مسائل مهم کشوری از متخصصان دلسوز و انقلابی کمک نمی گیرد و خودخوهانه سیاست کسانی را که نگرش لبیرالی به زندگی و حکومت داری دارند، از عقلانیت به دور هستند.
امام على علیه السلام :
اَلا وَ اِنَّ اللَّبیبَ مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجوهَ الاْآراءِ بِفِکْرٍ صائِبٍ وَ نَظَرٍ فِى الْعَواقِبِ[3]؛
بدانید عاقل، کسى است که با فکر درست، به استقبال نظرات گوناگون برود و در عواقب امور بنگرد.
وقتی عقلانیت مسئولی کامل شود آثارش را مردم خواهند دید. اول اینکه امید خیر به او خواهند داشت و نگران شر او نیستند و دیگر اینکه او را اهل دنیا نمی بینند بلکه او را اهل زهد و اهل علم و دانش می بینند.
متاسفانه برخی از مسئولان کشوری که مدعی عقلانیت هستند نگرانی های زیادی را در طی سالهای گذشته بر مردم وارد کردند طوری که وقتی سخنی از اومی شوند می گویند: خدا به خیر کند! و امید به خیر او ندارند بلکه دائما او را نفرین می کنند.
امام على علیه السلام :
ما عُبِدَ اللّه بِشَىْءٍ اَفْضَلَ مِنَ الْعَقْلِ وَ ما تَمَّ عَقْلُ امْرِىءٍ حَتّى یَکونَ فیهِ خِصالٌ شَتّى: اَلْکُفْرُ وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأمونانِ وَ الرُّشْدُ وَ الْخَیْرُ مِنْهُ مَأمولانِ وَ فَضْلُ مالِهِ مَبْذولٌ وَ فَضْلُ قَوْلِهِ مَکفوفٌ وَ نَصیبُهُ مِنَ الدُّنْیَا القوتُ لا یَشْبَعُ مِنَ الْعِلْمِ دَهْرَهُ اَلذُّلُّ اَحَبُّ اِلَیْهِ مَعَ اللّهِ مِنَ العِزِّ تَمامُ الاَمْر[4]؛
خداوند با چیزى بهتر از عقل عبادت نشده است، و عقل کسى کامل نشود، مگر در او چند خصلت باشد: کفر و بدى از او انتظار نمىرود، رشد و خوبى در او امید مىرود، زیادى ثروتش بخشوده و زیادى سخنش نگه داشته شده است، بهره او از دنیا تنها غذاى روزانه است، در طول زندگى از دانش سیر نمىشود، خوارى را با خداوند از عزّت با دیگران، بیشتر دوست دارد، عقـــل و عــاقـل نزد او دوست داشتنى تر از شرف و بزرگى است، خوبىِ کم دیگران را بسیار و خوبى بسیار خود را کم مىشمرد، همه مردم را از خودش بهتر و خود را نزد خویش از همه بدتر مىداند و این مهمترین خصلت است.
برخی مسئولان با تصمیمات غلط و نابجا مشکل آفرین هستند و این نشانه نبود عقلانیت در آن است. تصمیماتی که در خصوص کرونا رنگ عوض می کند و ثباتی در آراء دیده نمی شود از سر عقلانیت نیست.
امام على علیه السلام :
اَلْعاقِلُ مَنْ اَحْسَنَ صَنائِعَهُ وَ وَضَعَ سَعْیَهُ فى مَواضِعِهِ[5] ؛
عاقل کسى است که کارهایش را خوب انجام دهد و تلاشى که مىکند، به جا باشد.
سخنان بی ادبانه برخی مسئولان به رهبری معظم انقلاب و منتقدان دولت نیزاز سر عقلانیت نیست. چرا که عاقل ادب را با همه مراعات می کند.
امام على علیه السلام :
اِنَّ بِذَوِى الْعُقولِ مِنَ الْحاجَةِ اِلَى الاَدَبِ کَما یَظْمَأُ الزَّرْعُ اِلَى الْمَطَرِ[6]؛
نیاز عاقلان به ادب، همانند نیاز کشتزار به باران است.
مسئولی که جلوی امر به معروف را بگیرد و بگوید بگذارید مردم خود بهشت و جهنم خود را انتخاب کنند و دل به دشمن یعنی کدخدا دهد و خلاف استراتژی آنها عمل نکند و به جای آخرت گرایی به فکر مطامع دنیایی باشد از عقلانیت برخوردار نیست.
پیامبر صلى الله علیه وآله :
اَلا وَ اِنَّ اَعْقَلَ النّاسِ عَبْدٌ عَرَفَ رَبَّهُ فَاَطاعَهُ وَ عَرَفَ عَدُوَّهُ فَعَصاهُ وَ عَرَفَ دارَ اِقامَتِهِ فَاَصْلَحَها وَ عَرَفَ سُرْعَةَ رَحیلِهِ فَتَزَوَّدَ لَها[7]؛
بدانید که عاقلترین مردم کسى است که پروردگارش را بشناسد و از او پیروى کند، دشمنان خدا را بشناسد و از آنان نافرمانى کند، جایگاه ابدى خود را بشناسد و آن را آباد کند و بداند به زودى به آنجا سفر خواهد کرد و براى آن، توشه بردارد.
مسئولی که به بهانه حمایت از مردم و مردمداری از مردمان گنهکار و مخالف دین و انقلاب حمایت می کند از عقلانیت برخوردار نیست.
پیامبر صلى الله علیه وآله :
رَاْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الاْیمانِ بِاللّه مُداراةُ النّاسِ فى غَیْرِ تَرْکِ حَقٍّ[8]؛
کمال عقل پس از ایمان به خدا، مدارا کردن با مردم است به شرط آن که حق، ترک نشود.
عاقل کسی است که از گذشته دشمنی دشمن (آمریکا) تجربه کسب کند و بداند که دل دادن به آمریکا فایده ای ندارد. مسئولی که از گذشته تجربه نمی گیرد عقلانیت ندارد.
امام على علیه السلام:
العاقِلُ مَن وَعَظَتهُ التَّجارِبُ[9].
خردمند کسى است که تجربه ها او را پند دهد.
نکته پایانی:
با مسئولی که در شرایط بحرانی کشور با عقلانیت برخود نمی کند باید با عقلانیت برخود کرد و راهش صبر و شکیبایی و خیر خواهی و حفظ وحدت و ولایتمداری است.
محمد علی فتحی
کرج، ایران کوچک
21/7/99
