وَ نُوحاً إِذْ نٰادىٰ مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنٰا لَهُ فَنَجَّیْنٰاهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ اَلْکَرْبِ اَلْعَظِیمِ وَ نَصَرْنٰاهُ مِنَ اَلْقَوْمِ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا إِنَّهُمْ کٰانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنٰاهُمْ أَجْمَعِینَ[1].
ترجمه:
و نوح را(به یادآور)هنگامى که پیش از آنها(ابراهیم و لوط)پروردگار خود را خواند،ما دعاى او را مستجاب کردیم،او و خاندانش را از اندوه بزرگ نجات دادیم.
و او را در برابر جمعیتى که آیات ما را تکذیب کرده بودند یارى نمودیم،چرا که آنها قوم بدى بودند،لذا همه را غرق کردیم.
تفسیر:
بعد از ذکر گوشه‌اى از داستان ابراهیم و لوط،به ذکر قسمتى از سرگذشت یکى دیگر از پیامبران بزرگ یعنى"نوح"پرداخته مى‌فرماید:"به یادآور نوح را،هنگامى که قبل از آنها(قبل از ابراهیم و لوط)پروردگار خود را خواند" و تقاضاى نجات از چنگال منحرفان بى‌ایمان کرد(وَ نُوحاً إِذْ نٰادىٰ مِنْ قَبْلُ ).
این نداى نوح ظاهرا اشاره به نفرینى است که در سوره نوح در قرآن مجید نقل شده است آنجا که مى‌گوید: رَبِّ لاٰ تَذَرْ عَلَى الْأَرْضِ مِنَ الْکٰافِرِینَ دَیّٰاراً إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبٰادَکَ وَ لاٰ یَلِدُوا إِلاّٰ فٰاجِراً کَفّٰاراً[2] :
"پروردگارا! احدى از این قوم بى‌ایمان را روى زمین مگذار!چرا که اگر بمانندبندگان تو را گمراه مى‌کنند،و نسل آینده آنها نیز جز کافر و فاجر نخواهد بود"! (
و یا اشاره به جمله‌اى است که در آیه ۱۰ سوره قمر آمده فَدَعٰا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ :"پروردگار خود را خواند و عرض کرد خدایا من در برابر آنها مغلوبم مرا یارى کن".
تعبیر به"نادى"که معمولا براى خواندن با صداى بلند مى‌آید ممکن است اشاره به این باشد که آن قدر این پیامبر بزرگ را ناراحت کردند که سرانجام فریاد کشید و براستى اگر حالات نوح را که بخشى از آن در سوره نوح آمده و بخشى در سوره هود درست بررسى کنیم مى‌بینیم که حق داشته فریاد بزند [3].
سپس اضافه مى‌کند"ما دعاى او را مستجاب کردیم و او و خانواده‌اش را از آن غم و اندوه بزرگ رهایى بخشیدیم"( فَاسْتَجَبْنٰا لَهُ فَنَجَّیْنٰاهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ ).
در حقیقت جمله"فاستجبنا"اشاره اجمالى به اجابت دعاى او است،و جمله " فَنَجَّیْنٰاهُ وَ أَهْلَهُ مِنَ الْکَرْبِ الْعَظِیمِ "شرحى و تفصیلى براى آن محسوب مى‌شود.
در اینکه منظور از کلمه"اهل"در اینجا کیست؟در میان مفسران گفتگو است،زیرا اگر منظور خانواده او باشد،تنها بعضى از فرزندان نوح را شامل مى‌شود،زیرا مى‌دانیم یکى از فرزندانش"با بدان بنشست و خاندان نبوتش گم شد".
همسرش نیز در خط او نبود،و اگر منظور از اهل،پیروان خاص و یاران با ایمانش باشد،بر خلاف معنى مشهورى است که اهل دارد.
اما مى‌توان گفت:که اهل در اینجا معنى وسیعى دارد،هم بستگان مؤمن او را شامل مى‌شود و هم دوستان خاص او را،چرا که در مورد فرزند نااهلش مى‌خوانیم" إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ[4] ":"او از خاندان تو نیست چرا که مکتبش را از تو جدا کرده"(
به این ترتیب آنها که پیوند مکتبى با نوح داشتند در حقیقت از خانواده او محسوب مى‌شوند.
ذکر این نکته نیز لازم است که واژه"کرب"در لغت به معنى اندوه شدید است،و در اصل از"کرب"به معنى زیر و رو کردن زمین گرفته شده،چرا که اندوه شدید دل انسان را زیر و رو مى‌کند،و توصیف آن به"عظیم"،نهایت شدت اندوه نوح را مى‌رساند.
چه اندوهى از این بالاتر که طبق صریح آیات قرآن،۹۵۰ سال دعوت به آئین حق کرد،اما طبق مشهور میان مفسران در تمام این مدت طولانى تنها هشتاد نفر!به او ایمان آوردند [5]کار بقیه چیزى جز سخریه و استهزاء و اذیت و آزار نبود.
در آیه بعد اضافه مى‌کند:"ما او را در برابر قومى که آیات ما را تکذیب کردند یارى کردیم"( وَ نَصَرْنٰاهُ مِنَ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا ).
"چرا که آنها قوم بدى بودند،لذا همه آنان را غرق کردیم"(إِنَّهُمْ کٰانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنٰاهُمْ أَجْمَعِینَ).
این جمله بار دیگر تاکیدى است بر این حقیقت که مجازاتهاى الهى هرگز جنبه انتقامى ندارد،بلکه بر اساس انتخاب اصلح است،به این معنى که حق حیات و استفاده از مواهب زندگى براى گروهى است که در خط تکامل و سیر الى- اللّٰه باشند و یا اگر روزى در خط انحراف افتادند بعدا تجدید نظر کرده و بازگردند، اما گروهى که فاسدند و در آینده نیز هیچگونه امیدى به اصلاحشان نیست جز مرگ و نابودى سرنوشتى ندارند.
