قال الله تعالی:
و تَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ کُلٌّ إِلَیْنٰا رٰاجِعُونَ.( الانبیاء:۹۳)
و (گروهی از پیروان ناآگاه آنها) کار خود را به تفرقه در میان خود کشاندند. (سرانجام) همگی به سوی ما باز می گردند (و جزای کار خویش را می بینند).
👌نکات:
1- کلمه تقطع ، معناى تقطیع یعنى جدا کردن است.
2- بعضى دیگر گفته اند به همان معنایى است که از لفظ متبادر مى شود و آن تفرق و اختلاف است.
3- مقصود از آن این است که مردم این امر واحد را که گفتیم همان دین توحید است که انبیا بدان دعوت کرده اند رها کرده با اینکه امرى واحد بود پاره پاره نموده و میان خود تقسیمش کردند، هر طایفه اى یک قسمت آن را گرفته بقیه را رها کرد یکى وثنى مذهب شد، یکى یهود و یکى نصارى و یکى مجوس و دیگرى صابئى، آن هم با همه اختلافاتى که در طوایف آنها هست و این خود نوعى سرزنش و مذمتى است از مردم به خاطر اختلافشان در دین و نافرمانى خدا در پرستش معبود یگانه .
4- و در جمله کُلٌّ إِلَیْنٰا رٰاجِعُونَ بیان مى کند که اختلافشان در امر دین نادیده گرفته نمى شود بلکه همگى به سوى خدا بازگشت نموده بر طبق اختلافى که در امر دین کردند سزا داده مى شوند هم چنان که تفصیل در آیه فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ اَلصّٰالِحٰاتِ نیز بدان اشاره دارد .
5- اگر جمله کُلٌّ إِلَیْنٰا رٰاجِعُونَ را بدون عطف آورده براى این است که این جمله در واقع جوابى است از سؤالى تقدیرى، گویى کسى پرسیده عاقبت اختلافشان در امر دین چه خواهد بود و چه نتیجه خواهد داد در پاسخ فرموده همه به سوى ما بر مى گردند و طبق عملشان مجازاتشان مى کنیم .
6- از ظاهر آیه بر می آید که دلیل این همه اختلاف در میان امت ها خود مردم هستند نه رهبران آنها. لذا اتهام به کوتاهی انبیاء در هدایت گری مردم و یا ناکارآمدی خود دین در هدایت وایجاد تفرقه سخنی باطل است.
7- ( وَ تَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ ) کارشان به جایى رسید که در برابر هم ایستادند،و هر گروه،گروه دیگرى را لعن و نفرین مى کرد و از او برائت و بیزارى مى جست،به این نیز قناعت نکردند به روى همدیگر اسلحه کشیدند و خونهاى زیادى را ریختند،و این بود نتیجه انحراف از اصل اساسى توحید و آئین یگانه حق.
8- جمله تقطعوا که از ماده قطع مى باشد به معنى جدا کردن قطعه هایى از یک موضوع به هم پیوسته است،و با توجه به اینکه از باب تفعل آمده که به معنى پذیرش مى آید مفهوم جمله این چنین شود:آنها در برابر عوامل تفرقه و نفاق تسلیم شدند،جدایى و بیگانگى از یکدیگر را پذیرا گشتند، به یکپارچگى فطرى و توحیدى خود پایان دادند و در نتیجه گرفتار آن همه شکست و ناکامى و بدبختى شدند
9- و در آخر آیه اضافه مى کند اما همه آنها سرانجام به سوى ما باز مى گردند ( کُلٌّ إِلَیْنٰا رٰاجِعُونَ ) این اختلاف که جنبه عارضى دارد برچیده مى شود و باز در قیامت همگى به سوى وحدت مى روند،در آیات مختلف قرآن،روى این مساله زیاد تاکید شده که یکى از ویژگیهاى رستاخیز برچیده شدن اختلافات و سوق به وحدت است: در آیه 48 سوره مائده مى خوانیم إِلَى اَللّٰهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِمٰا کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ : بازگشت همه شما به سوى خدا است و شما را از آنچه در آن اختلاف داشتید آگاه مى سازد این مضمون در آیات متعددى از قرآن مجید به چشم مى خورد و به این ترتیب آفرینش انسانها از وحدت آغاز مى شود و به وحدت باز مى گردد.
✍️ محمد علی فتحی
کرج ایران کوچک
